Τέσσερα μέτρα σκοτάδι έχτισε η αυλή
Τρακλ, αδερφέ μου, πού βρίσκεσαι;
Σφοδρή ξενιτιά το ανείπωτο
κι ούτε ψυχή στα γλωσσάδικα –
δυο – τρία μηδενικά μονάχα
μοιάζουν με φώτα τα λεξικάγκελα
βηματίζει λένε ο χρόνος το εμβατήριο.
Μην τ’ ακούς.
Θυμάσαι που η ανάσα μας την έκανε
για τ’ άρρητο να ξεπλυθεί;
Ε, λοιπόν, αν δεν πετρώσουμε θα κατασκευάσουμε
στην αποθήκη σου με Veronal και μορφασμούς
μια ατσαλόγλωσσα για το ακροατήριο
δηλαδή τα ξερά δαφνόφυλλα.
Παράτησε το μολύβι του
Και σήκωσε μία βόμβα
Και το μολύβι που έγραφε προς τα ‘πίσω
Έφτασε σε μια αιχμή
Και εξερράγη σαν να ήταν φορτωμένο
Με κάτι χειρότερο από στίχους
Και ήταν ο πρώτος ποιητής
Που άκουσε τις ριπές του μολυβιού του
Να αντηχούν μέσα στη νύχτα
Και τέτοια επιτυχία είχε
Που τον βαφτίσαν
Εθνικό Ποιητή της Πλουτοκρατίας
Εκμηδενίζοντας τη δική μας δημοκρατία.
*Δημοσιεύτηκε στο περιοδικό ”Οδός Πανός”, τχ. 128, Απρίλιος-Ιούνιος 2005. Μετάφραση: Άμυ Μιμς-Σιλβερίδη.
Μαργωμένα σύννεφα σκεπάζουν τον ουρανό.
Χτες, είχε ένα λειψό φεγγάρι
που τραγουδούσε μαζί με τα πουλιά.
Ανυπομονούσα ξυπνητός να ξυπνήσω
και το πρωί με βρήκε ν’ ατενίζω
γλάρους, αλκυόνες και σμήνη αναμνήσεων.
Ένας βράχος μου’ γνεψε
και στρώθηκα στην παραλία
ν’ αγναντέψω την τρικυμιστή θάλασσα
Δεν σάλεψα καθόλου,
στο σφύριγμα της Σειρήνας.
Ο ΗΛΙΟΣ ΔΕ ΘΑ ΒΓΕΙ
Ο ήλιος δε θα βγει
κι η ανατολή θα κρυφτεί
πίσω από τα μάτια σου.
Το κλάμα των παιδιών
θα απλωθεί μες στην καρδιά σου
κι οι φωνές τους θα πνίξουν
το τελευταίο χαμόγελο
που απόμεινε να περιμένει
το φως της άνοιξης.
*
ΜΑΖΕΨΑ ΤΑ ΧΑΜΟΓΕΛΑ
Μάζεψα τα χαμόγελα
να χτίσω έναν πύργο,
μέσα να κλείσω
όλα τα χρώματα
της γης και τ’ ουρανού
της μέρας και της νύχτας.
Το κόκκινο, το κίτρινο
το μαύρο και το άσπρο
θα ‘ναι εκεί κάθε πρωί
να ντύνουνε την κάθε μέρα
με ζωγραφιές χρωματιστές,
αυτές που η ψυχή λαχταρά
να χρωματίζει το παιχνίδι
των λέξεων.
*
Μ’ ΕΝΑ ΠΟΤΗΡΙ ΚΡΑΣΙ
Μ’ ένα ποτήρι κρασί,
νομίζω ήταν κόκκινο σαν το αίμα,
ίσως να ήταν και αίμα,
έβρεξα την καρδιά μου
για να δραπετεύσω
από τα όνειρα που σβήστηκαν
στο ηλιοβασίλεμα
και τώρα απόμεινε μόνο το κουφάρι τους
να τριγυρνάει σαν πλανόδιος παλιάτσος.
*Από τη συλλογή “πνοή της άνοιξης”, Θεσσαλονίκη, 2007.
το ποίημα που ζητήσατε δεν υπάρχει
λίγος φόβος μόνον χρειάζεται
μπορείτε να επιλέξετε μια από τις κατηγορίες συνδέσμων στο βασικό μενού
ή να χρησιμοποιήσετε την αναζήτηση
τοποθετώντας στο σχετικό πλαίσιο
την κατεπείγουσα λέξη
του εγκλεισμού
την φράση
του αποκλεισμού
την αίσθηση
της ψευδαίσθησης
την χρωματική απόχρωση
του ελέγχου των πάντων
την ματιά
της ελευθερίας
την αγκαλιά
την τρυφερή συμπεριφορά
την επείγουσα ανάγκη
που επιθυμείτε να βρείτε
για να τρομάξεις
να μην φοβηθείς
να συνεχίσεις να σκέφτεσαι όλους μας
για να σου σφίξω το χέρι
*
Κατάληψη
γλωσσική κατάληψη για να ξεχάσουμε τη γλώσσα μας
κατάληψη της φαντασίας μας
κατάληψη της ζωής μας
κατάληψη
της γης
της φύσης
του νερού
του αέρα
καταλαμβάνεις αγοράζοντας
για να ελέγξεις
να εξορύξεις
να θάψεις
να αυξήσεις τα κέρδη σου εξαγοράζοντας
κατάληψη με φριχτή κατάληξη
υπάρχει και κατάληψη
που δίνει ζωή στην εγκατάλειψη
κατάληψη αποκάλυψη
*Από τη συλλογή “μη άρτιος μάρτιος”, εκδ. Μανδραγόρας, 2020.
“Καλύτερα να ανέβουμε
στις φλόγες της πυράς
και να πέσουμε
με το κρανίο κομματιασμένο
από μια ριπή
ενός τυφλού
εκτελεστικού χτυπήματος
παρά να δεχθούμε
το φάντασμα
μίας ειρηνικής ζωής.”
R. N.*
Άκου Ανθρωπάκο!
-πρώτος μονόλογος
“η ψυχή μου είναι σκοτεινή
και, όπως όλα γύρω μου,
κλαίει τη νύχτα. Μαύρη.”
R. N.
«Περίμενες να μην μπεις
στον κόπο
να κατανοήσεις
και να σκεφτείς
ότι ο κόσμος
κινείται
από της λύπης
τον κλαυσίγελο
και τη δημιουργική
παραφροσύνη.
Εγώ ο μοναχικός περιπατητής,
στους άγνωστους δρόμους
και τις γειτονιές,
κρύβω μέσα μου
όλη τη σοφία των Αλχημιστών
και τη μαγεία των σκοτεινών
άστρων.
Ενώ εσύ απλά νομίζεις
ότι αναγνωρίζεις
του κόσμου τη ρυθμική.
Μέσα σου όμως δεν έχεις βρει
το νόημα της σιγής.»
-Εκεί τελείωνε το πρώτο σημείωμα
Εικονοκλάστης
-δεύτερος μονόλογος
“Πίστευα
ότι είναι ένα όνειρο
και όμως είναι
η αιμοβόρα
πραγματικότητα.”
R. N.
«Η σκέψη στο αδηφάγο κέρδος,
οι πράξεις δεσμευμένες
από τα κελεύσματα
της αποκτήνωσης
και της προσωρινής
ονείρωξης.
Αλλά ο κόσμος δεν στραγγίζεται
στα συρματοπλέγματα
της ταμειακής.
Η ουτοπία,
η απασφαλισμένη αυτή χειροβομβίδα
των πιο αμφίβολων φαντασιώσεων,
αδημονεί να ακρωτηριάσει τα χέρια μας,
κλέβοντας το συκώτι του
Bruno Filippi.»
-Εκεί τελείωνε το δεύτερο σημείωμα
*Όλα τα αποσπάσματα προέρχονται από τον τόμο με επιλεγμένα κείμενα και ποιήματα του Novatore. Ο ιππότηε τιυ μηδενός. Επιλεγμένα κείμενα 1917-1922, εκδ. Διάδοση, Αθήνα 2006.
L’essentiel est pourri
Le reste est pour eux.
La hiérarchie
C’est comme les étagères
Plus c’est haut, moins ça sert.
Ce poème ne sera jamais édité !
Mes mots sont trop brulants**
Pour le papier.
Το ουσιώδες είναι σάπιο
Τα υπόλοιπα είναι για αυτούς.
Η ιεραρχία
Είναι σαν τα ράφια
Όσο υψηλότερα βρίσκονται,
τόσο λιγότερο χρησιμεύουν.
Αυτό το ποίημα δεν θα εκδοθεί ποτέ!
Τα λόγια μου είναι πολύ πύρινα
Για το χαρτί.
*pourri / pour eux(πουρί πουρ ε): Δεν αποδίδεται στα ελληνικά αυτή η ιδιότυπη παρήχηση
**brulants: εννοεί ότι μπορούν να το κάψουν.
*
Ils font pousser
Les barbelés
Cultivons les tenailles.
Evidemment
Toutes nos luttes
Comme unique.
En manifestation –
Qui nous protège
De la police?
Μεγαλώνουν το
Αγκαθωτό σύρμα
Ας καλλιεργήσουμε τις τανάλιες
Προφανώς
Όλοι οι αγώνες μας
Ως μοναδικός.
Σε διαδήλωση –
Ποιος μας προστατεύει
Από την αστυνομία;
*
Mon ami,
Il fait du bruit ton silence,
Elle prend de la place ton absence.
N’oublie jamais
Ceux qui rêvent sans agir
Cultivent le cauchemar.
Dans le pays d’où tu viens :
Les frontières ne séparent pas deux mondes,
Il n’en existe qu’un et elles le déchirent.
Φίλε μου,
Κάνει θόρυβο η σιωπή σου,
Καταλαμβάνει χώρο η απουσία σου.
Ποτέ μην ξεχνάς
Αυτοί που ονειρεύονται χωρίς να ενεργούν
Καλλιεργούν τον εφιάλτη.
Στη χώρα απ’ όπου έρχεσαι:
Τα σύνορα δεν χωρίζουν δύο κόσμους,
Υπάρχει μόνο ένα και το σκίζουν.
*
Le contraire de la richesse
Ce n’est pas la pauvreté
C’est le partage.
Président –
Fais comme nous
Taxe tes potes.
Une crise qui dure
Plus de 40 ans
C’est un système.
Το αντίθετο του πλούτου
Δεν είναι φτώχεια
Είναι το μοίρασμα
Πρόεδρε-
Κάνε σαν εμάς
Φορολόγησε τους φίλους σου.
Μια κρίση που διαρκεί
Πάνω από 40 χρόνια
Είναι ένα σύστημα.
*
C’est un peu dingue
De vouloir être normal
Dans un monde de fou.
Il faut 47 muscles
Pour froncer les sourcils
Et seulement 13 pour sourire.
Souvent, quand on est pauvre
Ce qui nous est le plus cher
Est gratuit.
Είναι λίγο τρελό
Να θέλω να είμαι φυσιολογικός
Σε έναν κόσμο τρελό.
Χρειάζονται 47 μύες
Να συνοφρυωθείς
Και μόνο 13 για να χαμογελάσεις.
Συχνά όταν είμαστε φτωχοί
Αυτό που είναι πιο ακριβό για εμάς
Ειναι δωρεάν.
*
Le choix est vite fait
Entre changer le pansement*
Et penser le changement.
Dans un monde
Où on peut nourrir tout le monde
Chaque mort de faim est un meurtre.
Non vraiment
Ça ne sert à rien de devenir un jour
L’homme le plus riche du cimetière.
Η επιλογή είναι γρήγορη πράξη
Μεταξύ αλλαγής επιδέσμου
Και σκέψης αλλαγής.
Σε έναν κόσμο
Όπου μπορούμε να ταΐσουμε τους πάντες
Κάθε πείνα είναι δολοφονία.
Οχι πραγματικά
Δεν έχει νόημα να γίνεις μια μέρα
Ο πλουσιότερος άνθρωπος στο νεκροταφείο.
*Από τη συλλογή “Tout brûle, même la pluie” (“Όλα καίγονται, ακόμη και η βροχή”)
*Πηγή ποιημάτων και φωτογραφιών: https://www.eternels-eclairs.fr/tout-brule-meme-la-pluie-poemes-poesie-stephen-moysan.php Μετάφραση: Αλεξάνδρα Βουτσίνου.
Συνέντευξη στον Ιωσήφ Αρνέ για το flactalart.gr
Η Μαριάννα Πλιάκου γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη το 1976. Σπούδασε Ιστορία, Ευρωπαϊκή Λογοτεχνία και Ψυχολογία. Ζει κι εργάζεται στο Guernsey. Έχει εκδώσει τις ποιητικές συλλογές «Σιωπή» (εκδόσεις Πολύτροπον 2015), «2017» (εκδόσεις Κύφαντα 2019) και «Χ» από τις εκδόσεις Βακχικόν.
-Πώς αντιμετωπίζετε την ποίηση: ως μια ταυτότητα ή ως μια ετερότητα μέσα στη σύγχρονη ζωή;
Η ποίηση, νιώθω, λειτουργεί με δύο τρόπους, καθώς συζητά το πιθανό και μαζί το απίθανο. Έτσι, από τη μία αναπνέει (σ)την εποχή της. Γι’ αυτό, λόγου χάρη, μεταξύ άλλων, αποτελεί εργαλείο έρευνας στην ψυχολογία. Από την άλλη, ως ετερότητα, ανακατασκευάζει τον κυρίαρχο Λόγο της εκάστοτε εποχής, πατώντας συχνά με το ένα πόδι στο μέλλον (λ.χ. η ποίηση του Καβάφη).
-Ο ποιητής είναι μια περσόνα γύρω από τις λέξεις ή λειτουργεί με έναν ενστικτώδη ορμεμφυτισμό;
Συντάσσομαι με την άποψη ότι οι λέξεις είναι ό,τι έχουμε, το περιβάλλον και εργαλείο μας, επομένως και το πιο ανατρεπτικό ποιητικό ένστικτο τελικά καλείται να λειτουργήσει κάτω και γύρω από αυτές. Το στοίχημα είναι κανείς να τις κάνει δημιουργικά μέρος της δικής του αφήγησης.
-Μπορεί η τέχνη να κλείσει τις πληγές των ανθρώπων μέσα σε μια ενδότερη υπαρξιακή διαλεκτική;
Ο θεραπευτικός ρόλος της ποίησης και της τέχνης έχει τεκμηριωθεί. Η τέχνη μπορεί να αναπτύξει την ενσυναίσθηση και να βοηθήσει στην αντιμετώπιση της κατάθλιψης. Επίσης, πολύ ενδιαφέρον έχει ο ρόλος της ηθικής ομορφιάς στην τέχνη (έργα σχετικά με την αυταπάρνηση και τις πράξεις αγάπης, δικαίου και ελέους), καθώς εμπνέει το άτομο να υπερβεί τα στενά όρια του εαυτού του, λειτουργώντας ανακουφιστικά στην ανθρώπινη ψυχή.
-Πιστεύετε ότι ακολουθείτε το δρόμο άλλων ποιητών ή ακολουθείτε μια μοναχική πορεία μέσα στη γραφή σας;
Και βέβαια επηρεάζομαι από το λόγο των άλλων δημιουργών. Διακειμενικότητα υπάρχει με έναν τρόπο σε όλα τα έργα και όλα τα έργα, έτσι, τελικά συνομιλούν. Ωστόσο, προσπαθώ συνειδητά να αναπτύξω μία όσο το δυνατόν πιο προσωπική αισθητική και φόρμα.
-Ποιές εικόνες κρατάτε μέσα σας από τη ζωή σας; Ποιές εικόνες με άλλα λόγια εφορμούν στη γραφή σας;
Τα πρόσωπα που αγαπώ βρίσκουν συχνά το δρόμο τους στα ποιήματά μου. Μαζί, φωτογραφίες «αποφασιστικών στιγμών» που έχουν να κάνουν με συναισθήματα, ανησυχίες, αναζητήσεις. Το τελευταίο βιβλίο, το «Χ», φέρνει μαζί εικόνες του Guernsey, ως νησί-εργαλείο, για την επικοινωνία και ανάδειξη του ποθητού «εμείς», που πατά στην ανθρωπιά που όλοι κατοικούμε.
-Ποια ερωτήματα καλείται να απαντήσει ο ποιητής διαχρονικά αλλά και στο παρόν που ζούμε;
Οποιοδήποτε ερώτημα (μπορεί να) έχει αξία. Προσωπικά, ιδιαίτερα στο παρόν που ζούμε, και για να ξαναγυρίσω στο θέμα της ηθικής ομορφιάς στην ποίηση, έχω αδυναμία και σεβασμό σε κοινωνικά ευαίσθητες και ανήσυχες δημιουργίες (και δημιουργούς).
-Ποιο το νόημα της λέξης στην ποίηση; Μια απλή μορφή έκφρασης ή ένα ψυχικό αποτύπωμα;
Νομίζω το ίδιο πράγμα είναι, θέλω να πω η έννοια της μορφής έκφρασης και του ψυχικού αποτυπώματος εδώ. Αυτό που φαίνεται να αλλάζει στα δύο είναι η ένταση. Και την ένταση την ορίζει ο αναγνώστης, καθώς βρίσκει (περισσότερο ή λιγότερο) κάτι από τη δική του πραγματικότητα στις λέξεις που διαβάζει.
-Είναι η ποίηση το καταφύγιο του ανθρώπου;
Επιστρέφουμε στη συζήτηση για το θεραπευτικό ρόλο της ποίησης, επομένως ένα μεγάλο ναι.
-Μπορεί ο κόσμος να ζήσει ποιητικά;
Αν με τον όρο ποιητικά εννοούμε να κατανοείς το πραγματικό και το πιθανό, και μαζί να μπορείς να φανταστείς και να ελπίσεις το απίθανο, τότε και μπορεί και πρέπει.
από το βυτίο
Τυχαία, από ένα παλιό κείμενο, έπεσα πάνω στη φράση ενός ποιητή. «Ποίηση σημαίνει επίθεση». Έφτασα στο όνομα Jazra Khaleed (Γιάζρα Χάλεντ). Στην αρχή, σκέφτηκα, υπάρχουν δύο τρόποι να προσεγγίσεις αυτόν τον ποιητή. Μπορώ να πω, να, άλλη μια ιστορία ενός ανθρώπου που βραβεύεται στο εξωτερικό, που το έργο του μεταφράζεται στα γερμανικά και στα αγγλικά και σε άλλες γλώσσες, δημοσιεύεται σε λογοτεχνικά περιοδικά σε όλο τον κόσμο και που ο έξω κόσμος τον διαβάζει. Ο ποιητής Jazra Khaleed λοιπόν, γράφει ποίηση, αυτοσχεδιάζει, είναι μέλος της συντακτικής επιτροπής του περιοδικού Τεφλόν και μέλος των εκδόσεων Τοποβόρος, μεταφράζει ποιήματα αγνώστων σε μας ποιητών και συζητιέται στο εξωτερικό. Ο ποιητής Jazra Khaleed γεννήθηκε στην Τσετσενία, ζει εδώ και πάρα πολλά χρόνια στην Ελλάδα, αλλά ευτυχώς δεν κινδυνεύει να βραβευτεί ποτέ από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας που συνηθίζει να βραβεύει μετανάστες όταν αυτή η κίνηση εξυπηρετεί τα Μέσα, τη συγκυρία και την (όπως έχει αποδειχτεί, αρκετά ελαστική όταν χρειάζεται) εθνική υπερηφάνεια.
Είμαι ένας γαμημένος μουσουλμάνος
Γροθιά, κνήμη, πούτσος
Δε θα γυρίσω πίσω στην πατρίδα μου
(δεν έχω πατρίδα)
Είμαι μια υγειονομική απειλή
Ένα μίασμα
Δεν ανήκω σε καμιά πολιτισμένη φυλή
Τι χαλάει την εικόνα της χώρας σας;
Το χρώμα ή τα δόντια μου;
Στο στήθος μου γεμάτα μετανάστες
Ξωκοίλουνε τα σαπιοκάραβα
Στην πλάτη μου ξεκινάνε εμφύλιοι πόλεμοι
Αντάρτες ξεπηδούν από τα πλευρά μου
Γιατροί με τη συνοδεία μπάτσων
Βάζουν αγγελίες θανάτου στο κορμί μου
Επικηρύσσουν την κάθε μου έκκριση
Την ώρα που εγώ επανεφεύρω τη σύφιλη
Αυτοί διαλαλούνε την ασφάλεια
Επιτροπές κατοίκων ετοιμάζουν πογκρόμ
Τα μεροκάματα πέφτουν
Οι εργολάβοι αγοράζουν
Η σιωπηλή πλειοψηφία αλλάζει κανάλι
Mε τα χέρια γεμάτα αίμα
Οι καλοί και ευαίσθητοι άνθρωποι
Αγοράζουν το φόβο σε μπουκαλάκια
Φυλάνε το σώμα τους στην τράπεζα για τόκο
Ο ιμπεριαλισμός των μικροαστών
Είμαι ένας γαμημένος μουσουλμάνος
Γροθιά, κνήμη, πούτσος
Σ’ αυτή τη χώρα
Βιάζουν τους μετανάστες
Καίνε τους ποιητές
Ο μπαλτάς της ελληνικής δημοκρατίας
Τεμαχίζει, τεμαχίζει, τεμαχίζει
Κάτω από την κόψη του σπαθιού
Την τρομερή
Θα ζήσετε
Χίλια χρόνια
Καθαροί
Ή μπορώ να πω ότι στην πραγματικότητα δεν υπάρχει ποιητής Jazra Khaleed. Δεν υπάρχει ποιητής από την Τσετσενία ή τα Εξάρχεια. Υπάρχει μόνο η σκιά της σκιάς, μια φωνή που βγαίνει από το κέντρο της πόλης, μια φωνή που δεν ανήκει πουθενά, μόνο παριστάνει τον ποιητή Jazra Khaleed. Αυτή η φωνή είναι απλά ένα beat, μια σφαίρα από λέξεις και ρίμες που εκτοξεύει ζωή, ιστορία και αίμα στα μούτρα μας. Αυτή η φωνή δεν διστάζει επιτέλους να δει χωρίς γυαλιά ηλίου, χωρίς παραμορφωτικά γυαλιά, χωρίς τα γυαλιά του τουρίστα και χωρίς τα γαλανόλευκα γυαλιά, το Αιγαίο πέλαγος. Το Αιγαίο λοιπόν δεν μπορεί να βρεθεί στο Instagram, ούτε πια μπορεί να αναζητηθεί σε ένα ποίημα του Ελύτη ή κάποιο παλιό φωτογραφικό άλμπουμ. Δεν υπάρχουν διακοπές στο Αιγαίο. Τα ποιήματα του Jazra Khaleed επιχειρούν να μας το παραδώσουν όπως είναι και όπως αρνούμαστε επίμονα να παραδεχτούμε ότι μοιάζει. Γεμάτο θάνατο, φυλακές και αδιαφορία.
το αιγαίο είναι μια υγειονομική βόμβα
οροθετικές πόρνες
παιδιά με τυμπανισμό
μουσουλμάνοι φυματικοί
ροφοί με ουλίτιδα (ή στα κάρβουνα
στο νησί «φιλοξενία παράνομων μεταναστών» ο δήμαρχος είναι επιχειρηματίας, ο παπάς είναι επιχειρηματίας, ο μπάτσος είναι επιχειρηματίας, ο χρυσαυγίτης είναι επιχειρηματίας, ο επιχειρηματίας είναι επιχειρηματίας, ο ροφός είναι επιχειρηματίας (όλοι ολίγον τι φασίστες επιχειρηματίες
28ος μεσημβρινός (ο σκληρός
27ος μεσημβρινός (ξηρά εμπρός
26ος μεσημβρινός (ύφαλος!
25ος μεσημβρινός (το καΐκι μπάζει νερά
24ος μεσημβρινός και 36ος παράλληλος γωνία (στα βαθιά
στο νησί «πνίξτε τους σύριους» κάθε χωριό είναι κι ένα περιστατικό δυσκοιλιότητας, κάθε στρατόπεδο συγκέντρωσης και μια ευκαιρία για μπάρμπεκιου, κάθε κρατητήριο κι ένας χώρος γυμναστικής, η ελευθερία δεν είναι τίποτε άλλο παρά ένα μεταφραστικό λάθος (τούρκικα μόνο μιλάει ο ροφός
Μιλάμε για την ποίηση και το δρόμο, τη δύναμη των στίχων.Ο Jazra Khaleed λέει: «Το ποίημα δεν υπάρχει μόνο του, δεν έχει γραφτεί για να υπάρξει μόνο του. Είναι μέρος ενός λόγου, που υπάρχει αυτή τη στιγμή και βρίσκεται σε ποιήματα, σε αφίσες, στο δρόμο. Ένα ποίημα είναι το κομμάτι μιας μεγαλύτερης εικόνας. Δεν γίνεται να το αποκόψεις από το κοινωνικό περιβάλλον. Παλεύει μαζί με όλα τα υπόλοιπα κομμάτια, στο επίπεδο του λόγου». Δεν έχει νόημα να κάνεις ερωτήσεις για την πολιτική κατάσταση, η ποίησή του δίνει τις απαντήσεις. Μου λέει απλά «ο φασισμός είναι επίσημη κρατική πολιτική».
Τον ρωτάω για τους μετανάστες, αν τελικά υπάρχει πάντα μια απόσταση ανάμεσα σ’ εμάς που περιγράφουμε και σε αυτούς που ζούνε. «Προφανώς δεν μπορούμε να μπούμε μέσα σ’ αυτό που ζούνε οι μετανάστες, αλλά μπορούμε να επιλέξουμε και επιλέγουμε τις πράξεις μας, το τι κάνουμε. Και αυτό είναι κάτι που έχει συνέπειες». Στα ποιήματά του, σε διάφορα σημεία, φαίνεται μια κριτική στην αριστερά ως προς το ζήτημα των μεταναστών. «Η αριστερά θέλει να κάνει συναυλίες έξω από τα στρατόπεδα συγκέντρωσης, θέλει να μοιράσουμε σαπούνια. Να μην τους πνίξουμε πολύ, να τους πνίξουμε λίγο».
Όλοι τον ρωτάνε πώς γίνεται και δημοσιεύεται στα σημαντικότερα λογοτεχνικά του εξωτερικού και όχι εδώ. Μόλις ρωτάω συνειδητοποιώ και εγώ ότι αυτή την ερώτηση δεν την απευθύνει κανείς στον ποιητή, αλλά στον εκδότη, εκτός αν θέλει να εκμαιεύσει μια δήλωση για να βάλει τίτλο. Όμως ο Jazra Khaleed είναι άνετος, μου λέει πως δεν τον ενοχλεί, δεν είναι κάτι με το οποίο ασχολείται και μοιάζει να λέει αλήθεια. «Στο εξωτερικό άμα τους αρέσει κάτι και άμα τους ταιριάζει, δημοσιεύεται. Δεν επιλέγεται κάτι ανάλογα με το πολιτική του στάση ή με βάση το socializing. Σήμερα, οι καλύτεροι απ’ αυτούς που γράφουν ελληνικά ποιήματα, δεν μπορούν να βγάλουν βιβλία». Μου μιλάει για την Τρίτη γενιά Ανατολικογερμανών ποιητών, για το πώς ενάντια στη λογοκρισία και την καταστολή, ήρθαν σε ρήξη με τον κυρίαρχο λόγο και δημιούργησαν τον δικό τους δημόσιο λόγο. Είχαν γράψει γι’ αυτούς στο Τεφλόν. Όπως έχουν γράψει και για την ποίηση των Αβορίγινων. Απ’ αυτά και μόνο, φαίνεται το ενδιαφέρον για την γλώσσα που συγκρούεται με τον κυρίαρχο λόγο σε όλο τον κόσμο. Του μιλάω για το φαινόμενο οι ποιητές να εκδίδουν ποιητικές συλλογές πληρώνοντας οι ίδιοι κάποιον εκδοτικό οίκο. Μου λέει απλά: «Βρισκόμαστε σ’ αυτό σημείο, οι εργάτες να πληρώνουν τα αφεντικά».
Λέει ότι μόλις βρισκόταν στο Βερολίνο, όπου συμμετείχε (και βραβεύτηκε, όχι πως έχει σημασία) σε ένα διαγωνισμό, στον οποίο οι ποιητές καλούνταν να αυτοσχεδιάσουν με θέμα τη Συρία. Υπήρχε μια database με ποιήματα γραμμένα από Αραβίνες ποιήτριες που γράφουν στα αγγλικά και μια άλλη με tweets δημοσιευμένα με το hashtag #syria. Έβγαιναν λοιπόν στην οθόνη τυχαία tweets και στίχοι και έπρεπε με βάση αυτά να αυτοσχεδιάσεις. «Είναι δύσκολο από άποψη ποιητικής, είναι μια πρόκληση. Πρέπει να προσαρμοστείς, αφού μπαίνει ο παράγοντας τυχαιότητα, να βάλεις τις λέξεις σε μια σειρά και τελικά παράγεις έναν λόγο επιθετικό προς τον κυρίαρχο λόγο». Ο Jazra Khaleed μου λέει ότι βγήκε ένα φοβερό αποτέλεσμα, του έλεγαν θεατές μετά ότι απ’ την ένταση δεν μπορούσαν να κοιμηθούν το βράδυ. Το σώμα ένιωσε την ποίηση στο πετσί του.
Από τις μεταφράσεις που έχει κάνει με παραπέμπει στο έκτο τεύχος του Τεφλόν. Στο ποίημα του Bert Papenfuß «πείνα δίψα και ντρόγκα» υπάρχει και μια ενδιαφέρουσα ανάλυση που μπορείτε να δείτε εδώ.
Διαβάζοντας τον ποιητή και πυγμάχο (όπως λέει χαρακτηριστικά σε ένα ποίημά του) Jazra Khaleed νιώθω τα γραπτά του να χωρίζονται σε τρεις ομάδες. Στα ποιήματα βουτηγμένα στη βενζίνα η επίθεση στην πραγματικότητα μοιάζει να εκκινεί από τη ματιά ή απ’ το ίδιο το σώμα ενός τυχαίου μετανάστη, ενσωματώνοντας μια πικρή διάθεση, αλλά και ισόποσες δόσεις ήττας και λύσσας. Τα ποιήματα μοιάζουν με ένα άνθρωπο που στέκεται στο φανάρι γέρνοντας πάνω σ’ ένα δέντρο περιμένοντας να τελειώσει το πράσινο. Δίπλα του ο κουβάς με τη σαπουνάδα για τα τζάμια, και αυτός λέει:
Δώστε μου έναν άνθρωπο να με σκεπάσει,
–κρύο αέρα μπάζει η μοναξιά μου.
Όσο κι αν σκάβω στην κοιλιά μου βρίσκω
———-μόνο πέτρες.
(Ίσως θα έπρεπε να σκάψετε κι εσείς μαζί μου.)
Σε όσα ποιήματα υπάγονται στο The New Beat η επίθεση είναι ολική, δίχως δεύτερη σκέψη ή δισταγμό. Οι λέξεις φτιάχνουν μια σύγκρουση με 200 χλμ την ώρα και δεν υπάρχει ούτε το ελάχιστο ίχνος φρένου. Εδώ μπορούμε να παρατηρήσουμε ότι ο λόγος γίνεται όντως beat. Τα ποιήματα μοιάζουν με ένα νεαρό που στέκεται σε μια μικρή σκηνή. Τα φώτα παίζουν, από κάτω καμιά εκατοστή άτομα κουνάνε τα χέρια τους ρυθμικά, και αυτός λέει:
ποιητάδες, μείνετε σπίτι. εύθραυστοι σαν κυκλάμινα, μια ζωή στην ήττα και την άμυνα. ξοφλημένοι αριστεροί, μπουρζουάδες του ποιείν. στο μακελειό σκορπάτε σαν τα ποντίκια απ’ το σάμινα. νεκρά φύση. εγώ εκπαιδεύω λέξεις φενταγίν. δε γράφω ποίηση, γράφω προκηρύξεις. να δούμε πού θα είστε όταν το αίμα στο δρόμο πήξει.
Τέλος αναγνωρίζω μια τρίτη ομάδα ποιημάτων, κρυφών και υπόγειων, σχεδόν ύπουλων. Σ’ αυτά, η επίθεση κρύβεται πίσω από μια ανεξιχνίαστη γωνία. Η επίθεση είναι μια έκπληξη, σε πιάνει απ’ το γιακά και σου ζητάει ευγενικά αλλά χωρίς πολλά πολλά να ρίξεις το βλέμμα σου στη μητρόπολη, στην πλατεία Ομονοίας, στις λεωφόρους και τις πολυκατοικίες. Τα ποιήματα μοιάζουν με έναν άνθρωπο που στέκεται στα σκαλιά του μετρό. Παρατηρεί τα παιδιά με τα σκέιτ που κάνουν τα δικά τους, ο κόσμος πηγαινοέρχεται γεμάτος τσαντίλα, κολλάει μανία την παλάμη του στην ασφάλεια του Κινητού, και αυτός λέει:
Στο σφαγείο της καθημερινότητας εγώ πουλάω μπαλτάδες
Γράφω ένα ποίημα κάθε φορά που πηγαίνω από το σπίτι μου στο μετρό
Αναμένω μια συγκίνηση
και αλλού
Διασχίζω την πόλη πάνω σε ένα σκεϊτ
Γυμνός
Με τα κορδόνια λυμένα
Γίνομαι αόρατος
Κάμερες ή όπλα, ένα από τα δύο θα με σκοτώσει
Υπάρχει ένας δρόμος, αλλά δεν υπάρχει ελευθερία
Φυσικά δεν έγινα κριτικός λογοτεχνίας ή ειδικός στην ποίηση, για να με ενδιαφέρει ή να μπορώ να κάνω μια αποτίμηση του ποιητή και να καταλήξω σε συμπεράσματα για την ποιότητα των γραπτών του οποιουδήποτε. Άλλωστε ξέρουμε ότι τίποτα που να αξίζει δε μπορεί να μετρηθεί. Με ενδιαφέρει όμως ο λόγος, αυτό το κομμάτι της ευρύτερης ζωής και που αποτελεί το εργαλείο για να δούμε λίγο καθαρότερα αυτό που συμβαίνει γύρω μας και μέσα μας. Αν ο Πρεβεδουράκης με το «Κλέφτικο» μιλάει για τους 30αρηδες που ματαιώθηκαν, απέτυχαν (τουλάχιστον με το μέτρο που είχε ορίσει το φαντασιακό των χρόνων της ισχυρής Ελλάδας), αναγκάστηκαν να αλλάξουν και ζορίζονται σήμερα εντός της αντίφασής τους, ο Khaleed ρίχνει τον προβολέα λίγο πιο δίπλα. Ενώ εμείς διστάζουμε για όλα και ριχνόμαστε στο μπέρδεμά μας άφραγκοι πια, δίπλα μας ορθώνονται τα τείχη των στρατοπέδων συγκέντρωσης και στοιβάζονται στον αιγαιοπελαγίτικο βυθό σωροί τα πτώματα. Τα ημιυπόγεια ξεχειλίζουν απελπισία, οι business ανθίζουν, οι εργοδότες αγριεύουν. Ο Jazra Khaleed, κι ας ακούγεται υπερβολικό, μιλάει για τον καπνό που βγαίνει απ’ την καμινάδα της εποχής μας. Η ποίησή του καταφέρνει να πυροβολήσει ρίμες για μια πόρνη απ’ τη Σενεγάλη που βρέθηκε πεταμένη στον ακάλυπτο. Η ποίηση του Jazra Khaleed πρέπει να φυλαχθεί, μαζί με τόσα άλλα πολύτιμα, γιατί μας βοηθάει να αφηγηθούμε τη ζωή στην Ελλάδα, ενάντια στην κυρίαρχη αφήγηση που συσκοτίζει, εντείνει τη σύγχυση και καθησυχάζει τρομάζοντας.
Ακούω τα ποιήματά του δυνατά. Μου λένε, πολύ θυμός. Κι όμως, σκέφτομαι, ότι δεν πρόκειται για θυμό, δεν πρόκειται για μια οργισμένη ευκολία που βρίζει ή καταφέρεται κατά ενός παντοδύναμου και αυταρχικού αντιπάλου. Ο Jazra Khaleed αφηγείται την ιστορία των χρόνων μας, οπωσδήποτε δυσάρεστη, αχώνευτη και πιεστική. Και αυτή η ιστορία, μόλις κάποιος την αντιληφθεί με όλες του τις αισθήσεις, μόλις αποτυπωθεί με σαφήνεια σε ένα κομμάτι χαρτί, δεν σταματάει να ζητάει τα ρέστα για την ανοχή και την υπομονή μας. Η ποίηση του Jazra Khaleed δεν μας τραβάει απ’ το μανίκι, απλά ανοίγει μπροστά μας την (μισοδιάφανη έτσι κι αλλιώς) κουρτίνα. Κοιτάξτε και μη φοβάστε τις λέξεις, μη φοβάστε την ορμή, μη φοβάστε το θυμό. Κοιτάξτε.
Θα χρειαστεί να δώσουμε μεγάλες μάχες με τους εαυτούς μας κάποτε για να εξηγήσουμε και να χωνέψουμε όλα αυτά που συμβαίνουν σήμερα. Καλό είναι σε αυτή τη μάχη να κατέβουμε με σύμμαχο τις λέξεις. Κι ας λέει κάπου ο Jazra Khaleed:
Το χτύπημα των πλήκτρων δεν μπορεί να σωπάσει
την παρέλαση των αρβυλών
Ένα απείθαρχο ποίημα δεν μπορεί να σώσει
έναν υποταγμένο ποιητή
Οι λέξεις αποβαίνουν πολύτιμες για τις πιο σκληρές μάχες. Ποίηση σημαίνει επίθεση.
Το βλογ του Jazra: http://jazrakhaleed.blogspot.gr/
Το περιοδικό Τεφλόν: http://teflon.wordpress.com/
Οι εκδόσεις Τοποβόρος: topovoros.gr
Γράφει η Μαρία Πανούτσου
Στα ποιήματα της συλλογής αυτής, ο ποιητής είναι ξεκάθαρος. Απόλυτα ειλικρινής, κρατά τον χάρακα και βάζει ο ίδιος πρώτος τα όρια της επικοινωνίας. Συνεσταλμένος για να μην μας τρομάξει, με έναν ρυθμό υπόγειο που μας ηρεμεί. Ξεδιπλώνει αργά αργά, από στίχο σε στίχο και από θεματολογία σε θεματολογία, όλα όσα τον απασχολούν. Μιλάει για τις χαμένες πατρίδες, τα χαμένα ιερά για ό,τι έχασε και ό,τι κέρδισε ο άνθρωπος μέσα στους αιώνες για ό,τι κέρδισε και έχασε ο ίδιος…
Προσεχτικός, δεν αφήνει την νοσταλγία να τον ημερέψει, ημερεύει μόνο εκφράζοντας τον εσωτερικό αγώνα και ισορροπεί την ζωή του με μια εξωτερική δράση καλά μελετημένη.
Η ποίησή του, είναι η ζωή του σε στίχους. Μας επαναφέρει με την επιλογή των λέξεων στην πραγματικότητα, μέσα στην οποία έχει σκοπό να κινηθεί και δεν θέλει να αφήσει τον πόνο να τον κατευθύνει, αλλά εκείνος να κατευθύνει μέσα από τον ρυθμό της ποίησης, τον πεζό του λόγο και τις επιλογές του.
Η ποίησή του δεν αποσκοπεί να αρέσει όσο να επικοινωνήσει. Δεν μεγαλοστομεί έχει μια ταπεινότητα που την έθρεψε η δική του προσωπική πορεία στην ζωή. Πίσω από την νηφάλια προσωπίδα του, στεγάζεται ένας ευαίσθητος μαχητής της ζωής. Πετάει τα βαρίδια της επιτυχίας και ζητά να τον δούμε, να τον κοιτάξουμε στο πρόσωπο και όταν θυμώνει και όταν απελπίζεται και όταν ριγά από πόνο. Η πιο ώριμη ποιητική συλλογή του ποιητή κατά την γνώμη μου. Με ιδιαίτερη ισορροπία κινείται ανάμεσα στο ατομικό και στο συλλογικό τοπίο με μια συνείδηση της πραγματικότητας χωρίς ψευδαισθήσεις και καμώματα. Η ποίηση του δεν δείχνει την αθέατη πλευρά της ζωής -αν υπάρχει- δείχνει και θίγει με ρεαλισμό και πάθος, τα πάθη της καθημερινότητας. Επιλέγω οχτώ ποιήματα από την συλλογή των 44 ποιημάτων. Εκτιμώ και θαυμάζω τον Δημήτρη Τρωαδίτη και με συγκινεί η ποίησή του.
ΝΕΑ ΟΝΕΙΡΑ ΦΤΕΡΟΥΓΙΖΟΥΝ
Αλαλάζοντες με υπόσταση
η θλίψη μάς ξέρει πολύ καλά
και την ξέρουμε
τα βήματά μας διαθλώνται
στις καθημερινές μας πράξεις
σαν τους υπνοβάτες
η ισορροπία μας γίνεται απέριττη
χορεύουμε σε αναμμένα κάρβουνα
τρεκλίζουμε σε τεντωμένο σκοινί.
Ωστόσο, δεν μας καταβάλλει καμία πτώση
τα όνειρα αναπροσαρμόζονται
αποδιώχνουν νυχτερινές αμαρτίες
οπτασίες σε καιόμενες βάτους
τα πολύχρωμα φωτάκια του μυαλού
όλα σε συγχρονισμό
ταυτίζουν τους ιλίγγους με τις ηδονές
το ένα συμπληρώνει το άλλο
νέα όνειρα φτερουγίζουν.
ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ
Ποια αληθινή ελευθερία διακυβεύεται
μ’ αυθαίρετη δύναμη ξένη από μας;
Ποιος μας καταδικάζει να μένουμε
στάσιμοι μ’ απονεκρωμένες κεραίες;
Ποιος μας τυραννά εμποδίζοντάς μας
να γίνουμε αφέντες του εαυτού μας;
ΣΤΙΓΜΙΑΙΕΣ ΑΝΑΣΕΣ
Ι
αυτός που μας ελέγχει
τρεκλίζει
από προκλητική μέθη
II
τα φώτα μιας μεγάλης πόλης
υποδέχονται το φεγγάρι
που μόλις ξεμύτισε
III
κάποιοι
κοινωνικά ατημέλητοι
καμώνονται τους ευγενείς
IV
η σκόνη μας ακολουθεί
από το ένα μέρος
στο άλλο
V
οι θεσμοί
κοιτούν επίμονα
προς τη μεριά μου
VI
ένας σκάβει τον λάκκο του
κι επτά άλλοι
του ρίχνουν χώμα
VII
μας ήρθε μια ανάπηρη
λιακάδα μετά από
μια όξινη βροχή
VIII
στον επαρχιακό σταθμό
ένας μόνος του
μοιρολογούσε
IX
ψηλαφώντας σε πυκνή
ομίχλη
να ψάχνεις για το τίποτα
X
σε πιάνει ίλιγγος
στις χιονισμένες
βουνοκορφές
ΧΙ
σε πλημμυρισμένα χωράφια
οδηγείς ποδήλατο
φορώντας βατραχοπέδιλα
ΧΙΙ
η βροχή συνεχίζει
και τα μάτια μου
ξεραίνονται
ΧΙΙΙ
τα γέρικα
ρυτιδιασμένα πρόσωπα
φεγγοβολούν
ΧΙΙΙ
τα νοτισμένα μαξιλάρια
της πάχνης
περιμένουν τη δύση
XIV
ένα ποταμίσιο μονοπάτι
η μόνη διέξοδος
προς την ανατολή
XV
η φύση ολόγυρα
σηκώνει
έναν υπνάκο
XVI
κάποιοι ήχοι
μπερδεύουν
τη διάθεσή μου
XVII
σε μια γκρίζα αυγή
τα όνειρα
δεν έχουν καμία θέση
XVIII
στην πρωινή ομήγυρη
τα μυρμήγκια έχουν ήδη
πιάσει δουλειά
XIX
είναι κάτι σπίτια
με τα παραθυρόφυλλα
πάντα ανοιχτά
ΕΞΑΓΓΕΛΙΑ
Θα καταργήσω
τις στάσεις
των λεωφορείων
θα τις κάνω
κρυψώνες
ενάντια
στους χάρτινους πύργους
των εμμονών μας
γιατί η ποίηση
ή θα γίνει επανάσταση
ή δεν θα υπάρξει ποτέ
ΟΙ ΠΑΤΡΙΔΕΣ
Οι πατρίδες
ξεπουλημένα γραμμάτια
στην αγορά της υποκρισίας
σκυλιά που εξακοντίζουν άγος
στις παραληρούσες μάζες
οι πατρίδες
λίστες φοροφυγάδων
αμείλικτων πολιτικών
που αγορεύουν
σε ρημαγμένους δρόμους
οι πατρίδες
μοιάζουν με νύχτες
ξέχειλες από αγυρτείες
ανέξοδα μεθύσια
ανύπαρκτες ηδονές
ΘΑ ΗΘΕΛΑ ΝΑ ΜΙΛΗΣΩ
Θα ήθελα να μιλήσω
για τον τρόπο που πέφτουν τα φύλλα
για τον τρόπο που πέφτει μια σταγόνα ιδρώτα
στο ξέφωτο στήθος σου
για τον τρόπο
που κάθεσαι απέναντί μου
θα ήθελα να μιλήσω
για τον τρόπο που δίνουμε υποσχέσεις
σαν τους μεγάλους
που όλο μιλούν για ειρήνη
και διαφυγόντα κέρδη
θα ήθελα να μιλήσω
για τις αποβάθρες
τις πλατφόρμες
τα μουχλιασμένα από την πολυκαιρία
και την εγκατάλειψη διαμερίσματα
θα ήθελα να μιλήσω
για τον τρόπο που διασταυρώνονται
τα συνοικιακά λεωφορεία
φρακαρισμένα από ιδρωμένες γραβάτες
και σκονισμένα παπούτσια
αγχωμένων δημοσίων υπαλλήλων
τα απογεύματα
θα ήθελα να μιλήσω
για τον τρόπο που καταλαβαίνουμε τον καιρό
στα πρώην εργατικά μαυσωλεία
στις λέσχες βιομηχάνων
και τα κρατικά μπουρδέλα
όπου συνωστίζονται έγχρωμες
αλαφιασμένες μετανάστριες
θα ήθελα να μιλήσω
για τις σκληρές μέρες
των οικονομικών κρίσεων
και τις σκοτεινές νύχτες
των ξεχειλισμένων ερώτων.
ΚΛΕΙΣΕ ΤΗΝ ΑΥΛΟΠΟΡΤΑ
Είναι ώρες που σκέφτομαι
ότι γεννήθηκα σε κάποιο άπειρο
ένα σύμπαν απροσδιόριστο
κι ότι κάποια στιγμή χάθηκα μαζί του
είμαι μούσκεμα στον ιδρώτα
μες στα σκισμένα ρούχα μου
και τις λάγνες παρωπίδες
κλείσε την αυλόπορτα
έχω κρυφτεί στο απέναντι στενό
να παραφυλάξω τη θετή μου οπτασία
να κρυφακούσω τους εμπόρους
του μαύρου θανάτου
κλείσε την αυλόπορτα
όπως κλείνεις τα μάτια
στις γραφίδες που εξουσιάζουν
κι αιματοκυλούν το μυαλό μας
Η ΠΟΛΗ
Η πόλη αυτή
κινείται χωρίς εμάς
κι ας νιώθουμε δυνατοί
η πόλη αυτή
είναι φιγούρες
ασπρόμαυρες
σε ρυθμό
αργόσυρτο
εξαρτημένο
ανασφάλεια απ’ όπου
οι τοίχοι δανείζονται
το χρώμα
παίρνουμε τους δρόμους
της πόλης αυτής
ενάντια στις θέσεις
της Κεντρικής Επιτροπής
των φίλων
ενάντια στην εξουσία
των υπονοούμενων
έτσι κι αλλιώς
οι συναινέσεις
δεν θα έρθουν ποτέ
δολοφονήθηκαν
κι οι κυκλοθυμίες
της εργατικής τάξης
είναι σαν κοιλιές
και στόματα ορθάνοιχτα
με πνευμόνια πνιγμένα
στις υποσχέσεις
των πολιτικάντηδων
οι ήλιοι αυτής της πόλης
απόκαμαν να περιμένουν
την ευημερία
στον τριακοστό τρίτο
τετραγωνική ρίζα του δύο
δια τέσσερα
δρόμο για
τον σοσιαλισμό
To Koskino 