ΤΟΥ ΘΕΟΧΑΡΗ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ

Έχουν περάσει πάρα πολλά χρόνια από την έκδοση του μνημειώδους έργου του Φρίντριχ Ένγκελς «Η καταγωγή της οικογένειας, της ατομικής ιδιοκτησίας και του κράτους» και πάρα πολλά χρόνια από την πρώτη του έκδοση στα ελληνικά. Παρά την ύπαρξη του παραπάνω σπουδαίου βιβλίου και τις όποιες επανεκδόσεις του, έχουμε φτάσει στις μέρες μας, να αποδεχόμαστε την μονογαμική οικογένεια σαν μοναδική στην ιστορία της ανθρωπότητας. Συχνά, ακούμε φράσεις-κλισέ του τύπου: Έτσι ήταν πάντα. Οποιαδήποτε άλλη μορφή οικογένειας χαρακτηρίζεται αρρωστημένη, ανώμαλη και με άλλα τέτοια κοσμητικά επίθετα! Το χειρότερο, όμως, είναι πως μεγάλα κομμάτια της αριστεράς, που στηρίζουν την πολιτική τους ανάλυση στον Μαρξ και στον Ένγκελς, στο θέμα της οικογένειας και των ερωτικών σχέσεων, είτε συναινούν στην θεώρηση της μονογαμικής οικογένειας ως τη μόνη «υγιή» μορφή, είτε προσδοκούν ότι η μορφή της οικογένειας θα αλλάξει αυτόματα με το πέρασμα σε μια καλύτερη κοινωνία και το αναβάλλουν για το απώτερο μέλλον. Όμως, σήμερα, υπάρχουν ήδη μορφές ανοιχτών σχέσεων και πολυσυντροφικών οικογενειών, που απαιτούν εδώ και τώρα τα δικαιώματά τους. Η βιβλιογραφία για τέτοιου είδους σχέσεις, είναι σχετικά φτωχή και κυρίως ηλεκτρονική, ενώ η έντυπη είναι σχεδόν αποκλειστικά ξενόγλωσση με κυριότερο βιβλίο το: “More than two” των Franklin Veaux και Eve Rickert.

Για πρώτη φορά, λοιπόν, εκδόθηκε στην Ελλάδα ένα συλλογικό έργο, που αναφέρεται ανοιχτά στις ανοιχτές σχέσεις με τον τίτλο: «Δώδεκα Ερωτικές Διαδρομές», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις «Πηγή».

«Υπάρχει κάποιος από σας, που να μην έχει ερωτευτεί; Κάποιος, που ενώ βρισκόταν μέσα σε μια σχέση, να μην πόθησε κάποιο άλλο άτομο;» Ρώτησε ο Πέτρος Μποτέας, ένας από τους συγγραφείς του έργου στην πρώτη του παρουσίαση. Δώδεκα άνθρωποι συναντήθηκαν και έγραψαν τις προσωπικές τους ερωτικές εμπειρίες και τα συμπεράσματα, που έβγαλαν από αυτές. Το αποτέλεσμα: Οκτώ αφηγήσεις, τρία δοκίμια και ένα θεατρικό μονόπρακτο. Οι οκτώ αφηγήσεις δεν χαρακτηρίζονται διηγήματα, αφενός γιατί αφηγούνται αληθινές εμπειρίες, αφ’ ετέρου γιατί δεν περιορίζονται σε ένα είδος γραπτού λόγου. Για παράδειγμα, υπάρχει αφήγηση, που ξεκινά ως πεζό, συνεχίζει ως ποίημα και καταλήγει πάλι σε πεζό.

Θα πρέπει να τονίσουμε ότι οι «Δώδεκα Ερωτικές Διαδρομές» είναι άκρως ερωτικές, ενώ σε ορισμένες συναντάμε αρκετά αισθησιακές περιγραφές. Είναι ανατρεπτικές και επαναστατικές. Εξάλλου, ο έρωτας είναι κι αυτός μια επανάσταση του μέχρι πρότινος συναισθηματικού μας κόσμου. Ακολουθώντας τις «Δώδεκα Ερωτικές Διαδρομές» συναντάμε γλαφυρές περιγραφές, ενώ εντυπωσιάζει η λογοτεχνικότητα αρκετών κειμένων γραμμένα από απλούς ανθρώπους και όχι απαραίτητα λογοτέχνες.

Οι μόνες ενστάσεις, που έχουμε σχετικά με τις «Δώδεκα Ερωτικές Διαδρομές» έχουν να κάνουν με το δοκίμιο του Νίκου Ηλιόπουλου με τίτλο: «Ας επινοήσουμε ξανά τον έρωτα». Πέρα από τις απόψεις του για τις ερωτικές σχέσεις, που είναι απόλυτα σεβαστές, ο συγγραφέας παραθέτει σε μια υποσημείωση τη ρήση των Μαρξ και Ένγκελς: «Η φιλοσοφία ως προς την εξέταση του πραγματικού κόσμου είναι ό,τι ο αυνανισμός ως προς τη σεξουαλική πράξη» και αναφέρει τον Μαρξισμό ως βαριά φιλοσοφία. Όμως, ο Μαρξ και ο Ένγκελς με τον διαλεκτικό υλισμό κατάφεραν να ανατρέψουν όλη τη μέχρι τότε φιλοσοφική θεώρηση. Το «έτσι ήταν πάντα» έγινε «μπορεί και να ήταν αλλιώς». Μια δεύτερη ένσταση υπάρχει για το υποκεφάλαιο «έρωτας και πολιτική», όπου μεταξύ άλλων αναφέρεται ότι: «συμβατική είναι η διάκριση δεξιάς-αριστεράς και τινάζεται στον αέρα όταν μπαίνουμε στα μεγάλα θέματα της ζωής». Ο παραπάνω αφορισμός είναι απαράδεκτος και επικίνδυνος. Απαράδεκτος γιατί τοποθετεί την πολιτική σε μια σφαίρα έξω από την καθημερινή ζωή, σα να μη μπορεί να επηρεάσει τις ανθρώπινες σχέσεις και επικίνδυνος γιατί όσοι δηλώνουν σήμερα ότι η δεξιά και η αριστερά είναι το ίδιο καταλήγουν σε ακραίες συντηρητικές απόψεις ενισχύοντας την προπαγάνδα της συμφιλίωσης των κοινωνικών τάξεων.

Ο Νίκος Ηλιόπουλος δηλώνει πρώην αριστερός και γράφει ότι σήμερα δεν τον ενδιαφέρει η πολιτική. Όμως, όταν κάποιος δηλώνει ότι δεν τον ενδιαφέρει η πολιτική, ξεχνάει πως η πολιτική ενδιαφέρεται γι’ αυτόν! Πόσο μάλλον, που η κυρίαρχη πολιτική άποψη είναι αυτή, που σήμερα ρυθμίζει ακόμα και τις ερωτικές σχέσεις των ανθρώπων με το γάμο-συμβόλαιο, τα οικονομικά κέρδη από γάμους συμφέροντος, την κτητικότητα και την υποταγή. Την καλύτερη απάντηση στα παραπάνω δίνει το δοκίμιο της Λίζας Αστερίου με τίτλο «Θέλει αρετή και τόλμη η ελευθερία». Συγκεκριμένα η συγγραφέας αναφέρεται στο πολυσυντροφικό κίνημα τόσο στο εξωτερικό, όσο και στην Ελλάδα, την μάχη για την αποδοχή της διαφορετικότητας, το σύμφωνο συμβίωσης, την παιδοθεσία και όλα τα προβλήματα, που απασχολούν τα άτομα με διαφορετικό σεξουαλικό προσανατολισμό από αυτό, που ονομάζουμε κανονικό. Η Λίζα Αστερίου κλείνει το δοκίμιό της με ένα σύνθημα παλιών φεμινιστριών, που παραμένει διαχρονικό: «Το προσωπικό είναι πολιτικό».

Συμπερασματικά το συλλογικό έργο «Δώδεκα Ερωτικές Διαδρομές» παρουσιάζει μεγάλο ενδιαφέρον γιατί θίγει θέματα, που η βιβλιογραφία δεν έχει ασχοληθεί ιδιαίτερα και χτυπάει παγιωμένες αντιλήψεις και στερεότυπα.